Kjara - Pli Larĝa Horizonto. Kontakto 2019:3 aperis!

Jen via mondo, jen nia mondo, kun monta neĝo kaj mara ondo. De la tropikoj ĝis la polusoj, jen vasta mond’ por ĉiuj ni. Ĉi tiun Esperanto-version de This land is your land tradukitan de Wouter F. Pilger vi eble jam aŭdis, ĉu per la kasedo de Duo Espera aŭ ― plej problabe ― en koncertoj de “JoMo”.

Sed tiu ĉi mondo, kiel ni konas ĝis nun, eble ne plu longe estos la sama. Se eĉ guto malgranda, konstante frapante, traboras la monton granitan, kiom longe la planedo eltenos la damaĝojn, kiujn nia homa civilizacio daŭre altrudas al ĝi? Sciencistoj asertas ke post 10 jaroj ne plu estos revenvojo por savi la klimaton. Eble tio sonas troige por tiuj, kiuj loĝas komforte kaj dume havas aliron al trinkebla akvo kaj manĝaĵo. Sed necesas rigardi trans la surfacon de nia ĉiutaga, nur kelkjardeklonga vivo, kaj kompreni ke la estonta vivo sur la tero postulas pli de nia persona kaj komuna fortostreĉoj.

Por tio pledas Greta Thunberg, sveda knabino, kiu fariĝis tre konata pro sia ― komence sola ― protesto antaŭ la nacia parlamento plede por la klimato. Ŝi estis invitita paroli pubike, kaj ŝia saĝeco kaj mesaĝo forte influis gestudentojn ĉirkaŭ la mondo simile iri sustraten protesti, samkiel ŝi trafe influis Pablo Conessa verki la artikolon. Sed la estonteco de la mondo bezonas ne nur proteston sed agadon. La artikolo de Ryan Callahan pritraktas ĝuste tion kaj proponas kvar sugestojn por pli ekologia vivstilo.

Ankaŭ ekologio ― la maro specife ― ĉefa elemento por la ekvilibro de nia mondo, estas reliefa temo en la muzika arto de Kjara, itala kantistino, kiu ĵus aperigis sian unuan albumon en Esperanto. Sperta kantistino kaj komponisto, per Blua Horizonto ŝi ekpaŝas sur internacian kampon kaj impresas pro la mondmuzika kvalito prezentata, en kiu sentoj kaj emocioj envolvas la aŭskultantojn. Kiel ĉiam, nia revuo ĝuas kontribuojn diversajn kaj riĉajn. Ĉi-eldone ne malsamas. Vi legos interasajn artikolojn kiel la historio de koncentrejoj dum la hispana diktaturo; pri la scienca metodo, kaj la rubrikojn: Videoludoj, Tiel la Mondo, Blaga Blogo kaj Movada Rubriko.

Espereble la enhavo plaĉos al vi kaj influos ankaŭ vin verki por Kontakto. Ni atendas
vian kontribuon. La elŝutado de tiu ĉi numero eblas nur por abonantoj. Se vi ankoraŭ ne estas abonanto, vi povas tuj aboni ĝin per reta abonilo. Por elŝuti retan Kontakto vizutu: uea.org/revuoj/

Agrablan legadon
Rogener Pavinski
Redaktoro de Kontakto

Menstruo - Tabuo. Kiam ĉesos la kondamno? Kontakto 2019:2 en la reto!

Ĵus svarmis tra la amaskomuniloj la unua foto iam ajn faritade Nigra Truo. La atingo estis vaste kaj fiere festata de la scienca komunumo. La bildo estis kunmetita per la kunlaboro de teleskopoj de pluraj lokoj en la mondo kaj pruvas la teorion de relativeco de Einstein. Tamen, kio plej ĝojigis min, estis la fakto, ke malantaŭ tiu ĉi historia atingo estas la 29-jara Katie Bouman, virino, kiu en MIT (Teknologia Instituto de Massachusetts) partoprenis la kreadon de la programo, kiu produktis la bildon.

Sendube ŝi fariĝos ekzemplo de kapableco, el kiu multaj knabinoj tra la mondo povas inspirigi sin. Sed samtempe, kiam nun ni festas la atingon de Katie, en Irano Nasrin Sotoudeh, virino, pro la paca defendo de la rajtoj de virinoj en tiu lando, estis kruele kondamnita ricevi 148 vipbatojn kaj resti preskaŭ 40 jarojn en malliberejo. Kiom malsamaj la situacioj por virinoj en la mondo!

Ankoraŭ ne estas klare por ĉiuj, ke ne ekzistas pravigo por iu ajn seksa/genra diskriminacio. Kaj batali por tio estas unu el la multaj gravaj taskoj de la feminisma
movado. Dum virinoj en okcidentaj landoj pli kaj pli atingas prestiĝan socian pozicion, multloke en oriento la virinoj devas batali kontraŭ malkleraj tradicioj, kiuj ankoraŭ katenas ne nur la virinojn, sed la homan progreson ĝenerale.

En Barato al tiu progreso multe kontribuis la kreaĵo de A. Muruganantham, unu el
la 100 plej influhavaj personoj de la mondo, laŭ la revuo TIME en la jaro 2014. Konata
kiel Pad Men (Menstrutuka Viro), post multjara penado, li sukcese konstruis simplan
maŝinaron, per kiu eblas fabriki tre malmultkostajn menstruajn tukojn por la virinoj en
la tieaj komunumoj. Laŭ li, “la plej forta kreaĵo de la naturo estas ne leono, nek elefanto,
nek tigro. Estas la virino”.

“Kion ajn viroj faras, virinoj kapablas same, sangelfluigante”. Mi legis ĉi tiun frazon sur
t-ĉemizo ― ĝuste la temo de ĉefartikoloj en ĉi tiu numero. Kial menstruo ankoraŭ estas
tiom granda tabuo? Per du malsimilaj vivspertoj ni konatiĝos kun la zorgoj de virinoj en
okcidento kaj oriento rilate al menstruo. Ankaŭ nia intervjua gasto estas ekzemplo de la
virina povo kaj talento. Natalia MacMahon, krom reĝisoro, estas aktorino kaj tradukisto. Ŝi
antaŭ nelonge aperigis Malsano Nomata Amo, retserion kun 6 ĉapitroj en kiuj Esperanto
rolas kiel grava faktoro en la historio.

Ĉion ĉi pripensante, mi rezonis: La viroj rolis (almenaŭ li tiel sin prezentas) kiel
protagonisto en la monda historio. Kaj surbaze de perforto kaj konkurado ― laŭ la vira
modelo ― kulturoj formiĝis. Ĉu vi jam vin demandis, kia estus la mondo, se virinoj regus
ĝin? Mi ne dubas ke, por ke la estontaj generacioj pluvivu, necesas enkonduki la mondon
sur pli bonan vojon. Ĉu la virinoj montros la vojon?

La elŝutado de tiu ĉi numero eblas nur por abonantoj. Se vi ankoraŭ ne estas abonanto, vi povas tuj aboni ĝin per reta abonilo. Por elŝuti retan Kontakto vizutu: uea.org/revuoj/

Agrablan legadon
Rogener Pavinski
Redaktoro de Kontakto

Ĉukpilko - La sporto de la paco

    "Konsento konstruas, malpaco detruas(1)". Kvankam ankoraŭ nun en multaj lokoj regas la terura etoso de malpaco ― vidu la situacion de Venezuelo, ekzemple ― mi kuraĝas diri ke nuntempe la homaro strebas eviti militon pli ol antaŭe. Ĉu tiu aserto pravas laŭ vi? Kaj plie, ĉu eble la sporto, en siaj diversaj manifestacioj, favoras al pli pacema mondo? Kvankam nemalofte, sporto estas puŝata de emocioj disputaj kaj batalemo propraj de militemo ― tre konata estas la agresemo en piedpilko ekzemple ― ili laŭ mi, iom post iom rafiniĝis en sporto. Eble tial taĉmentoj fariĝis teamoj. Sed ne ĉiuj sportoj estas similaj.

    Simile al nia Lingvo Internacia, homo elpensis sporton, kiu siaflanke celas esti plezuriga, saniga kaj malperfortema. Ĝia nomo estas Ĉukpilko (Tchoukball) kaj ĝia kreinto estas la sviso Hermann Brandt. Ĉukpilkon, nun rekonatan kiel sporto de la paco, li kreis en 1970. Mi konis la sporton en la jaro 2002 okaze de la IJK en Brazilo, kiam la aŭtoro de la nuna ĉefartikolo, Julio Calegari, organizis tieajn surlokajn matĉojn kaj instruadon, en kiuj mi povis partopreni.